• Historia XIII ŁDH - pierwsze lata istnienia
• Założyciel Drużyny - dh. Roman Kierzkowski
• Polegli i pomordowani harcerze Drużyny

• Sztandary Drużyny.
• Historia Sztandaru
• wspomnienie dh Wandy Kusy - Kasprzykowskiej
• Gwożdzie Fundatorów Sztandaru Drużyny

• Historyczny Hymn XIII ŁDH
• Drużynowi Stalowej Trzynastki
• Kalendarium
• Historia Drużyny wierszem pisana
• Honorowi Harcerze Drużyny
• Zasłużeni dla Drużyny

• plik Word 97

HISTORIA SZTANDARU XIII ŁDH

Z okazji 10 rocznicy powstania drużyny i wybitnych osiągnięć w Chorągwi Harcerzy w Łodzi (wg danych z 22.II.1934 r. drużyna zakwalifikowała się do najlepszej grupy drużyn kategorii „A” zajmując 5 – te miejsce) Koło Przyjaciół Harcerstwa postanawia ufundować sztandar.

Inicjatorem tych wszystkich, którzy fundowali sztandar był m. in. wielki przyjaciel drużyny, Kierownik 72 Szkoły Powszechnej pan kpt. rez. Józef Skiba. Uroczystość nadania sztandaru odbyła się 29 września 1935 r. ul. Nowo – Marysińskiej 1/3. na boisku szkolnym 72 SP przy

Zebrani fundatorzy z Koła Przyjaciół Harcerstwa i zaproszeni goście w liczbie ok. 800 osób byli świadkami wbijania honorowych gwoździ.

Przewodniczący KPH przekazał sztandar drużynowemu „Stalowej Trzynastki” dh. Wiktorowi Zającowi phm.

Po uroczystości na dziedzińcu szkoły drużyna i zebrani goście przemaszerowali do parafii P.W. „Opatrzności Bożej”, gdzie uroczyście sztandar poświęcił ks. Gawęda.

Posiadanie sztandaru przed wojną było wielkim wyróżnieniem i wielce zobowiązywało nas, gdyż nasza matka 2 ŁDH im. Waleriana Łukasińskiego sztandar otrzymała dopiero 2 lata później, czyli 1937 r.

Do wybuchu wojny sztandar był przechowywany w gablocie na honorowym miejscu w harcówce drużyny na 3 piętrze 72 SP.

1 września 1939 r. był zaskoczeniem dla wszystkich.

Szybkie akcje zmotoryzowanej armii niemieckiej spowodowały, że polskie władze wojskowe drogą radjową wzywają wszystkich ochotników do obrony stolicy.

Apel ten był rozkazem dla Łódzkich harcerzy i w nocy z 6 na 7 września wszyscy harcerze drużyny pod przewodnictwem drużynowego dh. Aleksandra Szczepaniaka, Krąg Starszoharcerski „Bałuciarzy” im. Stefana Żeromskiego pod kierownictwem dh. phm. Józefa Pawliczaka i pana Józefa Skiby wyrusza na odsiecz Warszawy. Nie wszystkim było dane tam dotrzeć, jednak w między czasie Łódź była już zajęta przez wojska hitlerowskie.

Sztandarowi „ Stalowej Trzynastki” groziła zagłada, któremu zapobiegła dh. Kasprzykowska (patrz wspomnienia). We wspomnieniach Druhny Wandy nie było mowy o drzewcy z historycznymi srebrnymi i złotymi gwoździami, który został przez Druhnę Wandę wyrzucony przez okno harcówki na szkolny dziedziniec. Głowica – szczyt lilijki sztandaru uległ skrzywieniu – tak zostało do dziś. Drzewiec zdemontował i zabezpieczył w swoim domu (oddzielając głowicę od drzewca) ojciec Drużynowego Pan Szczepaniak, któremu Druhna Wanda dostarczyła ten cenny symbol. Dom mieści się przy ulicy naprzeciw obecnego Dworca PKS Północ. Drzewiec zakonspirowany został w kominie na strychu domu. Ponieważ Pan Szczepaniak nie dożył końca wojny z opowiadań rodziny możemy wnioskować, iż z powodu licznych przeszukań w domu Państwa Szczepaniaków, ojciec ze stachu przed wpadką i ciężkimi torturami ( można było za ukrywanie narodowych symboli stracić życie) zakopał drzewiec gdzieś w ogrodzie swojej posiadłości. Nikt po wojnie nie mógł odnaleźć historycznego drzewca, dlatego postanowiono wykonać nowy i podczas uroczystości XXXV lecia nabić nowe gwoździe tych którzy jeszcze żyli i ponownych fundatorów nowego drzewca. Zachowały się jedynie głowica i dolna mosiężna skrętka z napisem:

”13 Drużynie Koło Przyjaciół 29. IX. 1935”.

W naszych długich poszukiwaniach, kiedy zainteresowanie historią harcerstwa wzrosło ze względu na „czas odnowy sierpnia 1980”, kiedy mogliśmy bez wymaganej zgody władz zgłębiać prawdziwe tradycje harcerskie, dotarliśmy do Druha Adolfa Netzla w Warszawie (będącego przez długi czas „na indeksie” z powodu pełnienia wysokich funkcji w kierownictwie AK), który przekazał na jedyny srebrny, przedwojenny gwóźdź do sztandaru nieumieszczony na drzewcu z powodu nieobecności Druha Netzla podczas uroczystości 10 lecia powstania Drużyny i nadania sztandaru.

Sztandar w latach 1946 – 1949 był przechowywany u pana Stanisława Figla w mieszkaniu mieszczącym się róg ul. W. Polskiego i ul. Harcerskiej.

Przekazanie sztandaru drużynie nastąpiło na skromnej uroczystości w 1949 r. po obozie w Barlinku, na III piętrze Szkoły 49. Przekazania dokonał dh St. Figiel wspólnie z dh. Zygmuntem Kossakowskim i Zbisławem Misiałą.

Rok 1950 przyniósł rozwiązanie ZHP, a powołana w to miejsce „ Organizacja Harcerska” ZMP nie przyjęła tradycyjnych symboli harcerskich. Ewentualnej konfiskacie i zniszczeniu sztandaru zapobiegł ówczesny Drużynowy H.O. Jan Nawrocki (ze względu na sytuacje opisane na kartach tej jednodniówki w rozdziale poświęconym losie trzynastaków w latach 1945-1956), który w grudniowa noc 1950 roku wyniósł sztandar z harcówki i przechowywał w domu swoich rodziców na ulicy Narutowicza 49. Przetrwał schowany w celofan przechowywany w głębi szafy za ubraniami, kilkakrotnie poszukiwany przez ówczesne władze ZMP. Drużyna działa nadal jako 130 Ogniwo im. Gen. Józefa Bema Organizacji Harcerskiej, a następnie Organizacji Harcerskiej Polski Ludowej. Zjazd Łódzki (08. – 10. Grudnia 1956) OHPL przeradza się w Zjazd Harcerstwa, gdzie zapadają decyzje o reaktywowaniu ZHP. Szybko odradzają się harcerskie drużyny, znajdują się harcerskie krzyże skrzętnie chowane przed stalinowskim okupantem, na rękawach mienią się sprawności powyciągane z lamusa – ruch harcerski ożywa. Gdy reorganizowana Drużyna pod wodzą Drużynowego pwd. Józefa Małolepszego po raz pierwszy wyszła na wiosennej defiladzie 1957 roku ze swoim historycznym sztandarem, zdziwienie wszystkich było ogromne. W tragicznych losach większości sztandarów drużyn, które w roku 1951 zostały skonfiskowane, podarte, spalone lub przerobione na szmaty do mycia samochodów (sytuacja zaobserwowana przed budynkiem Komendy Miejskiej ZMP mieszczącej się przy ul. Piotrkowskiej, przy katedrze) starsze drużyny nie mogły poszczycić się swoimi Sztandarami, niejednokrotnie zasłużonych podczas wojny jednostek harcerskich. Było to pierwsze wystąpienie ze sztandarem naszej dryżyny od 1939 roku, po 18 latach ! Po roku 1964 kierownictwo Partii kieruje harcerstwo ku drodze do socjalizmu, liczebność wzrasta do 3 mln. członków, jakość pracy gwałtownie spada, zakazuje się rozmów o historii i tradycjach. W 1968 następuje zmiana tradycyjnego koloru chust drużyny na czerwone z białym obszyciem. Próby przywrócenia tradycyjnych elementów i zwyczajów podjął się Drużynowy pwd. Bogusław Rurarz (Śliwerski). Naciski ze strony szczepowej i hufca uniemożliwiają ten zamysł. W 1976 roku drużynę obejmuje wdr. Grzegorz Krysiński. Poziom pracy drużyny gwałtownie spada co było pretekstem dla Komendy Hufca Promienistych do odebrania sztandaru. W latach 1977/78 hufiec otrzymuje nową siedzibę. Z ulicy Letniej zostaje przeniesiony na ulicę Wrześnieńską 64. Podczas przeprowadzki nie uważano na tak cenne zabytki historii jak sztandary i dokumenty. Sztandar Stalowej Trzynastki leżał rzucony zmięty za szafą, na podłodze, czekając na swoją kolej do przewozu. Dopiero w 1980 z inicjatywy Druha hm. PL. Mariana Kierczuka (późniejszego członka komisji stopni instruktorskich "Bałuciarzy") powstaje Izba Tradycji Hufca Łódź Bałuty Promienistych. Dopiero tam stary pognieciony i zakurzony sztandar może znaleźć chwilę wytchnienia.

Pod koniec 1978 Drużynę obejmuje dotychczasowy przyboczny wdr. Krzysztof Mużdżak. Wszelkie próby odzyskania sztandaru były kwitowane odpowiedziami iż drużyna jest za słaba by mogła występować ze sztandarem tej klasy. Dodatkowo rozwiązanie szkoły w której Drużyna stacjonowała, próba jej rozwiązania, potęgowała piętrzące się trudności. Choć chłopcy działali na "parkowych" zbiórkach, choć przywódca tej grupy był ten sam - Drużynę formalnie rozwiązano wcielając harcerzy do 124 ŁDH - rzy im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w 81 SP brakiem możliwości. Późniejsze koleje losu chłopaków z Trzynastki opisane są w części historycznej. 13. Marca 1981 roku Drużyna formalnie odradza się w szczepie przy 153 SP. Przy pomocy nowego instruktora Drużyny hm. Andrzeja Marjańskiego, który dołącza do nas 13. Marca rok później, oraz phm. Sławomira Kaczmarka (od Września 1982) zostają podjęte trudne starania odzyskania sztandaru. Nie było to łatwe zadanie, gdyż Drużynowy i instruktorzy Drużyny nie byli mile widziani w Komendzie hufca. Po zmianie na funkcji Komendanta Hufca (funkcję tą objął hm. Andrzej Korowajczyk) można było podjąć kolejne bardziej zdecydowane działania. Drużynowy zwraca się z prośba do Komendanta Hufca o dokonanie wizytacji Drużyny pod kontem zwrotu sztandaru. Pisma pozostają bez echa. Pomijając drogę służbową, na którą wówczas zwracano pilna uwagę, Drużynowy zwrócił się do nowomianowanego Komendanta Chorągwi Łódzkiej hm. PL. Krzysztofa Piotrowicza (późniejszego zastępcy Naczelnika ZHP) z w/w prośbą. Dzięki interwencji Druha Komendanta 13. Listopada 1982 następuje wizytacja drużyny na która przybywa Kierownik Namiestnictwa Harcerskiego Komendy Chorągwi Łódzkiej hm. PL Jerzy Kaczorowski (późniejszy Komendant CSIH Załęcze Wielkie "Nadwarciański Gród" GK ZHP" koło Wielunia). Na ciekawej zbiórce Drużyny, która odbyła się w harcówce 58 SP Druh Jerzy wręcza Drużynowemu insygnia władzy Drużynowego - buławę, nadaje miano "Stalowy", oraz czynnie uczestniczy w nadawaniu pierwszych mian w Drużynie wzorem Czarnej Trzynastki Wileńskiej.

Po przeprowadzonej wizytacji Komendant Chorągwi wysłał pismo do Komendanta Hufca z prośba o wydanie historycznego sztandaru. Jednak i prośba Komendanta Chorągwi pozostała bez odpowiedzi.

Drużynowy wysyła 9 już (w ciągu dwóch lat) pismo do Komendy Hufca z prośbą o wyjaśnienie, ale i to pozostało bez odpowiedzi!

Prowadzona przez Komendę Hufca rywalizacja drużyn wyłania w maju 1983 najlepszą drużynę hufca. Nie była to nasza drużyna, lecz po zdobyciu III miejsca w zlocie chorągwianym Drużyn Sztandarowych przynosi nam tytuł Drużyny Sztandarowej Hufca /patrz historia drużyny/. Stanowisko Komendy Hufca co do zwrotu historycznego Sztandaru pozostało jednak niezmienne.

Sytuację uratowała 60 rocznica powstania Stalowej Trzynastki. Duże nagłośnienie i oprawę uroczystości którą nadaliśmy zmusiła Komendanta Hufca do zwrotu w przeddzień uroczystości Jubileuszu do zwrotu Sztandaru Drużynie. Symboliczne przekazanie odbyło się nie bez politycznych akcentów, gdyż oficjalnym powodem była Rocznica Wyzwolenia Łodzi przez wojska sowieckie 19 Stycznia 1984 roku, a odbyła się w Izbie Tradycji Hufca. Po 6 latach starań Drużynowy pwd. Stalowy ucałował płat Sztandaru odbierając go od Komendanta Hufca hm. Andrzeja Korowajczyka i przekazał pocztowi sztandarowemu, którego członkami byli: Dowódca pocztu trop. Maciej Banasiński, sztandarowy hm. Pstrąg (Andrzej Marjański), asysta trop. Konrad Łuczak. W uroczystości wzięła udział 50% delegacja Drużyny w składzie 29 harcerzy. Po uroczystościach rozpoczynających rok obchodów 60 lecia Drużyny w dniu 20.01.1984 sztandar był przechowywany w harcówce Drużyny. W październiku 1984 roku ksiądz Ryszard Płacek z parafii PW Opatrzności Bożej zainicjował renowację i czyszczenie sztandaru, który był mocno zniszczony. Renowacja obejmowała nie tylko naprawę poprutych złotych i srebrnych nici, lecz także powtórny haft wyprutej w 1950 roku korony, oraz nowe złote frędzle, które przywróciły mu dawną świetność. Od czasu swojego powrotu sztandar jest obecny podczas najważniejszych chwil w życiu Drużyny tj rocznice, uroczystości państwowe i patriotyczne, pogrzeby naszych trzynastaków, oraz zobowiązania instruktorskie nowomianowanych instruktorów. To burzliwa historia naszego "bezcennego zabytku", wyhaftowane na Nim trzy litery "Z H P", przesądziły w momencie tworzenia się nowych ruchów harcerskiech, które staraliśmy się współtworzyć, o pozostaniu w dotychczasowym związku i podjęciu walki o jego zmianę !!!. W dniu 26. Września podczas uroczystości odsłonięcia tablicy Wilczka w Jeżowie Ksiądz Ryszard Płacek został odznaczony Honorową Odznaką Drużyny.

Drużyna pragnie złożyć gorące podziękowania wszystkim bohaterskim Druhnom i Druhom, za ratowanie Sztandaru Stalowej Trzynastki. Niejednokrotnie narażając życie swoje i swoich najbliższych ratowaliście to co nam Polakom najdroższe - honor. Dziękujemy Wam, często bezimiennym, że nie pozwoliliście nam młodym dostąpić zaszczytu reprezentowania Waszych ideałów pod wspólnym symbolem - Sztandarem Drużyny.